Hiện nay, đồng bào Bru Vân Kiều cư trú tại miền Tây Quảng Trị có khoảng hơn 55.000 người, chiếm gần 10% tổng dân số toàn tỉnh, chủ yếu ở hai huyện miền núi Hướng Hóa và Đakrông. Đời sống tâm linh của đồng bào Bru Vân Kiều độc đáo và đặc sắc, tái hiện về đời sống thực tế của họ. Người Bru- Vân Kiều huyện Hướng Hóa, có văn hóa có lịch sử lâu đời, truyền thống văn hóa phi vật thể phong phú, đặc sắc, đặc biệt là còn gìn giữ được một số phong tục, tập quán lâu đời, có giá trị bản sắc văn hóa dân tộc địa phương. Lễ cưới hỏi đồng bào Bru Vân Kiều huyện Hướng Hóa là một trong những phong tục còn gìn giữ đến ngày nay, cùng tìm hiểu về nét văn hóa truyền thống đặc sắc này, để chung tay bảo tồn và gìn giữ truyền thống văn hóa địa phương.

Người Bru - Vân Kiều đến ngày cưới, nhà chú rể bày biện mâm cỗ để bà con, bè bạn ăn lót dạ lấy sức đi hết quãng đường đến nhà gái đón dâu. Ngày trước, giờ đón dâu tuy theo địa hình và mỗi địa phương và sự thống nhất giữa hai bên gia đình nên nhà trai có thể đi đón dâu vào buổi sáng sớm hoặc là buổi chiều. Thường thường nếu nhà chú rể và nhà cô dâu cách xa nhau thì nhà trai đi đón dâu vào buổi chiều và ở lại một đêm, còn nếu gần thì đi đón dâu vào buổi sáng, làm phong tục xong thì một số người phía nhà trai ra về chỉ còn chú rể và một số người ở lại để rước dâu. Lễ vật nhà trai mang đến thường có vòng tay bằng bạc, vòng cổ mã não, váy áo truyền thống và không thể thiếu chiếc nồi đồng, thanh kiếm và bạc nén. Đó chính là ba lễ vật phải có để tiến hành tục trao kiếm trong ngày cưới, xác tín với mọi người rằng cô thanh nữ này đã đủ điều kiện “gánh vác giang sơn nhà chồng”. Sau nghi lễ vái lạy tiên tổ, bố mẹ hai bên và người mai mối, nghi thức trao kiếm bắt đầu. Chú rể tuốt thanh kiếm ra khỏi bao, đặt lên miệng chiếc nồi đồng, bên cạnh đó có thêm  bạc nén.  Tiếp đến, cô dâu sẽ tiếp nhận sính lễ của nhà trai và đưa tất cả cho mẹ mình. Mẹ cô dâu đặt chúng trang trọng trong một chiếc típ (đồ đan bằng mây tre, tựa như một chiếc gùi thu nhỏ) mang ra sau chái bếp. Bà từ từ khơi lửa trong bếp lên thật đượm, lấy sừng trâu múc nước trong thau nhôm đã chuẩn bị sẵn đổ vào nồi đồng rồi bắc nồi lên bếp nấu. Khi nước bắt đầu sôi, bà bỏ bạc nén vào, đoạn bà tiếp tục đun lửa đến khi nước sôi cạn tới đáy thì ngưng. Để kết thúc nghi lễ trao kiếm, bà tuốt kiếm ra khỏi bao và đâm dứt khoát mũi kiếm xuống cạnh chiếc nồi đồng rồi lẩm bẩm đọc lời cầu khấn. Chừng 5 phút sau, mẹ cô dâu chỉ tay ra hiệu với bà con hai họ mọi thủ tục đã hoàn tất. Ngoài 2 mẹ con cô dâu ra, giây phút ấy ai cũng hớn hở vỗ tay chúc mừng. Theo quan niệm của người Bru-Vân Kiều  mũi kiếm và chuôi kiếm là hai thực thể trong một thân thể, tượng trưng cho người chồng và người vợ. Cưới nhau rồi thì thề nguyện tương tri, gắn bó trăm năm. Ngoài ra, thanh kiếm còn là lời khẳng định đanh thép về khí thái và thể trạng của đàn ông Bru-Vân Kiều, ngầm xác tín với nhà gái về một tương lai yên bình của con cái họ. Chiếc nồi đồng và  bạc nén tượng trưng cho sự no đủ, là biểu tượng may lành sẽ tới với đôi tân hôn mai này. Tất cả sính lễ đó sẽ do nhà gái cất giữ. Nhà nào sinh toàn con trai cứ việc chuẩn bị chừng ấy đồ lễ để hỏi cưới cho con.

                                                                                          Phong tục cưới hỏi của người Bru - Vân Kiều

Phong tục trao kiếm, nồi đồng và bạc nén trong ngày cưới của người Bru-Vân Kiều vẫn được duy trì đến tận hôm nay, dẫu đã khác xưa nhiều. Giờ người ta có thể vô tư mượn lễ vật của nhau hoặc mỗi dòng họ chỉ việc chuẩn bị một bộ kiếm, nồi đồng và bạc nén để phục vụ ngày cưới con trai, cháu trai của mình. Nhà gái giờ không giữ sính lễ lại làm của riêng nữa mà cho phép nhà trai “mượn” lại, nhờ thế mới nối dài được phong tục cưới hỏi đặc biệt này của tộc người Bru - Vân Kiều đến tận ngày nay.

                                                    Thanh kiếm và nồi đồng là 2 vật dụng không thể thiếu trong cưới hỏi người Bru - Vân Kiều 

Để bảo tồn và gìn giữ nét văn hóa truyền thống này, cần sự chung tay của toàn xã hội trong việc bảo tồn, gìn giữ, đồng thời đẩy mạnh việc tuyên truyền, quảng bá nét đẹp văn hóa, khuyến khích đồng bào duy trì, truyền dạy các nét đẹp trong phong tục, tập quán mang bản sắc dân tộc… Bên cạnh đó, cần có chính sách bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống dân tộc của địa phương.  

Ngọc Tình - NT