Bản sắc dân tộc - Phòng văn hóa và thông tin huyện Hướng Hóa

Đậm đà hương vị bánh "A yữh" của người Vân Kiều

28/12/2022 15:31:23
168 lượt xem

Đồng bào dân tộc Vân Kiều ở huyện miền núi Hướng Hóa có đời sống văn hóa rất phong phú, trong đó ẩm thực được coi là một nét văn hóa đặc sắc. Tục làm bánh "A yữh" từ bao đời nay vẫn được người Vân Kiều lưu giữ, hương vị độc đáo đặc trưng của loại bánh này đã làm nên món ẩm thực không thể thiếu vào các dịp lễ hội, Tết và lễ cưới của bà con người Vân Kiều nơi đây.

Nguyên liệu chính làm nên bánh "A yữh" từ nguồn sản vật đặc trưng của bản  làng gồm có: nếp trắng và mè đen. Các công đoạn làm bánh "A yữh" không mấy cầu kỳ, nhưng lại đòi hỏi sự khéo tay. Mè đen được trộn thêm một ít muối bột sau đó cho lên bếp than rang. Quá trình rang phải đảo đều tay, lửa không quá nóng, tránh làm khét và mất vị của mè đen. Rang đến lúc mè đạt độ thơm nồng thì được lấy xuống. Nếp trắng vo sạch, ngâm qua một đêm nồi đem nấu chín, cũng bằng than bếp. Nếp sau khi được nấu chín thành xôi thì được cho vào cối gỗ và dùng chày cũng bằng gỗ để giã nhuyễn. Trong quá trình giã xôi sẽ được rải mè đen vào theo từng lớp. Để bánh đạt độ thơm ngon, không bị sượng, không bị khô cứng và giữ nguyên được hương thơm cũng như vị ngọt, bùi của nếp và mè đen thì trong quá trình giã phải chú ý giã phải đều tay, tránh ngưng giữa chừng sẽ làm cứng bánh. Sau khoảng một giờ đồng hồ giã, khi xôi trắng và mè đen đã đạt đến độ nhuyễn mịn, hòa quyện vào nhau, tạo thành một hợp chất mềm dẻo, có màu đen bóng sẫm và thơm dậy, thì sẽ được đổ ra a điên – một loại mâm đan bằng mây tre của người Vân Kiều, cũng có thể dùng mâm đồng và vun lên cho đầy, dày và tròn. Bánh vừa hoàn thành có hương vị rất đặc trưng, đặc biệt là vị bùi, béo của nếp trắng và mè đen, mùi hương thơm nồng. Bánh được chia thành nhiều miếng nhỏ bằng một thanh dao vót mảnh từ thanh tre. Bánh có thể ăn riêng, cũng có thể ăn kèm thịt nướng và rau rừng.

Xôi và mè đen sau sơ chế, nấu và rang chín sẽ được cho vào cối giã nhuyễn

Bánh "Ayữh" có nguyên liệu chính từ các sản vật đặc trưng của người Vân Kiều, cho nên được coi là tượng trưng cho những gì tinh túy nhất của trời đất, của nương rẫy đã nuôi sống họ từ đời này sang đời khác. Bởi vậy người Vân Kiều rất coi trọng tục làm bánh ayỡh, không còn đơn thuần là việc tạo ra một món ăn thông thường, mà đó là tạo ra sản phẩm độc đáo vào các dịp quan trọng, nhất là lễ, Tết và đám cưới. Trong các dịp lễ trọng này, bánh "A yữh" sẽ được làm lễ vật dâng cúng tổ tiên, các vị thần với ý nghĩa bày tỏ lòng biết ơn; làm lễ vật trao tặng cô dâu trong ngày cưới với ý nghĩa cầu mong cho đôi trẻ có được tình nghĩa vợ chồng bền chặt, ngọt ngào, và cũng là quà biếu cho các vị khách quý của mỗi gia đình để bày tỏ lòng hiếu khách. Theo các bậc cao niên người Vân Kiều thì bánh "A yữh" không chỉ là thực phẩm được biến tấu từ bàn tay tài tình của người Vân Kiều mà bánh còn là biểu tượng tâm linh về trời đất. Lúa tẻ hay lúa nếp đều do chính thần đất, thần mặt trời, mặt trăng ban tặng cho con người, mỗi người phải có trách nhiệm gìn giữ và trân quý những hạt ngọc quý báu ấy.